گلوتامين فراوان ترين اسيد آمينه غير ضروري موجود در بدن است. اين اسيد آمينه در سطح و حجم گسترده اي در عضلات اسكلتي ( بیش از ٪90 از محتوای گلوتامین کل بدن در عضلات وجود دارد) و پلاسماي خون موجود بوده و فراوانترین اسیدآمینه ی خارج سلولی است. وظايف متعددي از جمله انتقال نيتروژن برای تقويت RNA ,DNA ارگان ها، سم زدايي بدن، كمك به دفع آمونياك از بدن، كمك به تشكيل و بهبود سيستم ايمني، سلامت دستگاه گوارش، افزایش حساسیت به انسولین، فعالیت عصبی و سنتز پروتئین عضلات را بر عهده داشته و در برخي موارد نيز به عنوان منبع سوخت وارد عمل شده و انرژي لازم براي انجام فعاليت هاي فيزيكي انسان را تامين مي كند.
گلوتامین یک واسطه در چرخه ی اسید سیتریک (TCA)است و توسط برخی سلولها به عنوان انرژی مصرف میشود. همچنین مصرف آن باعث افزایش ذخیره های گلیکوژن کل بدن میشود. بدن به طور عادی قادر به تولید مقادیر کافی گلوتامین برای تأمین نیازهای متابولیک خود است، ولی در برخی شرایط خاص (مانند شرایط کاتابولیک یا نقص ایمنی) گلوتامین بیشتری باید در رژیم غذایی تأمین شود و به همین دلیل گلوتامین به عنوان یک اسید آمینه نیمه ضروری طبقه بندی میشود. درتنظیم اسمزی حجم سلول نقش دارد ولی افزایش بیش از حد مخازن گلوتامین ممکن است منجربه تورم سلولی شود. این اثر هم
اندازه سلول و هم به طور بالقوه سرعت سنتز پروتئین را افزایش میدهد. گلوتامین ممکن است به مقابله با تولید آمونیاک، که یک محصول جانبی متابولیسم انرژی بیهوازی است، کمک کند. همچنین میتواند از طریق تبدیل به گلوتاتیون فعالیت آنتی اکسیدانی را افزایش دهد. مصرف مکمل گلوتامین ممکن است به سلامت و یکپارچگی پوشش روده هم کمک کند. غالبا از گلوتامین در بیمارستانها به دلیل توانایی آن در کمک به سلامت دستگاه گوارش و جذب مواد مغذی در بیماران مبتلا به بیماریهای دستگاه گوارش، سوختگی و یا بیماران HIV/AIDS استفاده میشود. برای دریافت گلوتامین، مغز، اندامها، سیستم ایمنی و … در اولویت برتر قرار دارند و هر مقدار از گلوتامین که برای نیازهای حیاتی بدن مصرف نشود، برای ساخته شدن و ترمیم بافت عضلانی به کار می رود. اگر شما برای بدن خود گلوتامین اضافه تامین نکنید، منبع موجود در بدنتان به سرعت و قبل از اینکه چیزی از آن به عضلات برسد، به پایان رسیده و ماهیچه ها از آن محروم می مانند. اگر بدن برای نیازهای اندامها و نیازهای حیاتی بدن به گلوتامین بیشتر نیاز داشته باشد، این نیاز را با از بین بردن بافت عضلانی و گرفتن گلوتامین از آن بر طرف می کند و این اتفاقی است که ما باید از آن جلوگیری کنیم.
از آنجا که گلوتامین به آسانی توسط روده ها، کبد و کلیه ها مورد استفاده قرار می ً گیرد، فراهمی زیستی آن در سرم خون نسبتا کم است. تخمین زده میشود که ممکن است حدود ٪10از دوز تجویز شده به صورت دست نخورده به عضلات برسد. کلیه ها یکی از مصرف کنندگان اصلی گلوتامین هستند و در آن آمونیاک جدا شده از گلوتامین در حفظ تعادل اسید و باز بدن نقش دارد. هرجایی که آمونیاک باشد، رد پایی از گلوتامین هم پیدا خواهید کرد. با افزایش اسیدوز متابولیک، همانند آنچه در پاسخ به تمرینات شدید یا رژیم با پروتئین بالا داریم، جذب کلیوی گلوتامین افزایش می یابد. با ادامه ی این روند و مصرف گلوتامین بیشتر از ظرفیت تولید آن در بدن، ذخایر آن رو به کاهش رفته و علایم کمبود گلوتامین دیده میشوند که شامل تحلیل رفتن عضلات، کاهش سطح انرژی و افزایش احتمال عفونت هاست.
اين اسيد آمينه به همان اندازه كه موجب تقويت سيستم ايمني در بدن مي شود تاثيرات آنابوليكي نيز از خود نشان داده است. پرداختن به تمرينات شديد و در برخي موارد استفاده از برخي استروئيدها كه خواص آندروژني قدرتمندي نيز دارند موجب تضعيف سيستم ايمني بدن مي شود. کاهش گلوتامین پس از ورزشهای استقامتی طولانی مدت با سرکوب سیستم ایمنی همراه است. در برخی مطالعات نشان داده شده که، مصرف مکمل گلوتامین باعث تحریک سیستم ایمنی و کاهش بروز بیماری به دنبال ورزش استقامتی طولانی مدت میشود. گلوتامین یک مکمل با پتانسیل قابل توجه، به خصوص برای کسانی است که تحت برنامه های تمرینی سنگین با وزنه یا فعالیتهای استقامتی سطح بالا هستند، میباشد.
از ديگر خواص آسيد امينه گلوتامين كه موجب شهرت و محبوبيت آن در بين ورزشكاران و حتي كمپاني هاي مكمل سازي شده است ميتوان به تاثير مثبت آن در افزاييش تحمل پذيري بدن و عضلات براي پذيرش فشار تمرين اشاره كرد. گلوتامین ممکن است میزان شکست پروتئین عضلات را کاهش دهد که این اثر ممکن است به دلیل مهار میوستاتینD باشد. پروتئین میوستاتین بر حفظ پروتئین عضلات تأثیر منفی میگذارد. گلوتامین به دو صورت اسیدآمینه ی آزاد و به شکل پپتیدهای گلوتامین (متصل به پروتئین) در دسترس است. مطالعات نشان میدهد که فراهمی زیستی گلوتامین آزاد به طور قابل توجهی بالاتر از پپتیدهای گلوتامین است. ِ
مكانيسم عمل گلوتامين
همانطور که گفته شد عضلات اسكلتي منبع اصلي گلوتامين موجود در بدن بوده و در مواقع لزوم نياز بدن به اين اسيد آمينه را بر طرف مي كنند. اين حقيقت امروزه پذيرفته شده است كه در شرايطي همانند بروز عارضه تمرين زدگي و يا در شرايطي كه فشار تمرينات زیاد است، گلوتامين آزاد شده از عضلات اسكلتي براي تامين نياز بدن به اين ماده کافی نیست و نياز به دريافت آن از طريق رژيم غذايی پيدا مي كند. در اين مرحله است كه مكمل هاي غذايي ارزش و اهميت پيدا مي كنند. علاوه بر ورزشكاران رشته هاي قدرتي و سرعتي كه اصلي ترين مصرف كنندگان مكمل هاي حاوي اين اسيد آمينه هستند حتي مصرف و تجويز آن در مورد بيماراني كه از ناراحتي هاي گوارشي رنج مي برند نيز معمول و علاوه بر اين امروزه براي به تاخير انداختن مرگ بيماران مبتلا به ايدز نيز از مكمل هاي حاوي اين اسيد آمينه استفاده کرده اند.
زماني كه بدن را با فشار تمريني سنگين درگير ميكنيد گلوتامين موجود در پلاسماي خون آدمي به طرز محسوسي افت پيدا مي كند. در شرايطي كه بدن با عفونت نيز درگير شود همين مسئله اتفاق افتاده و اين در حالي است كه افت محسوس گلوتامين موجود در پلاسما زمينه را براي بروز عفونت نيز مهيا مي كند. در شرايطي كه ميزان گلوتامين موجود در خون آدمي افت پيدا مي كند اندام ها و ارگان هايي كه براي عملكرد صحيح و طبيعي نياز به دريافت مقادير زيادي از اسيد امينه گلوتامين دارند دچار بحران و مشكل مي شوند. از جمله اين اندام هاي ميتوان به كليه ها كه حفظ بالانس و حفظ تعادل اسيدي بدن را بر عهده دارند اشاره كرد. از ديگر ارگان هايي كه نياز به دريافت گلوتامين دارند ميتوان از كبد نام برد. كبد براي سنتز گليكوژن و ديگر تركيبات همانند آنتي اكسيدان ها، گلوتاتيون، توليد سلول هاي سيستم ايمني و ديگر موارد نياز به دريافت مقادير كافي اين اسيد آمينه دارد. همچنين گفته مي شود كه ميزان انباشته بودن ذخاير گلوتامين موجود در داخل عضلات با افزايش حجم عضلاني كه مورد نظر و مطلوب ورزشكاران رشته پرورش اندام است ارتباط معني داري داشته است. مشخص شده كه يكي از دلايل بروز خستگي كه در تمرينات شديد بدني رخ مي دهد تهي شدن سلولها از این اسید آمینه است. تحقيقات نشان داد است كه تمرينات با وزنه منجر به تهي شدن ذخاير گلوتامين موجود در عضلات مي شود. محققين عقيده دارند كه مصرف در حدود 8 گرم گلوتامين به همراه مقاديري قند بلافاصله پس از اتمام تمرينات روزانه در احياي ذخاير گلوتامين به تحليل رفته در بافت عضلاني مفيد واقع شده و شدت خستگي فرد را به خوبي كاهش مي دهد.
مصرف مكمل هاي حاوي گلوتامين مخصوصا در وعده پس از تمرين در افزايش سطح اين اسيد آمينه در پلاسماي خون موثر بوده و موجب مي شود تا ضعف سيستم ايمني كه در اثر افت ميزان گلوتامين در حون به وجود مي آيد نيز برطرف شود.
تحقيقات همچنين نشان داده است كه مصرف مكمل هاي حاوي گلوتامين دروعده پس از تمرين در بازسازي و در احياي ذخاير گليكوژن موجود در عضلات كه در اثر پرداختن به تمرينات شديد بدني تهي مي شود موثر واقع مي شود. اين در حالي است كه بنا به توصيه محققين بايد در وعده غذاي كه پس از تمرين مي خوريد حتما مقادير كافي از پروتئين و قند نيز گنجانده شود.
گفته مي شود كه پرداختن به تمرينات شديد بدني و همين طور پرداختن به تمرينات استقامتي همانند دوره هاي طولاني مدت زمينه را براي بروز عفونت هاي مختلف در بدن آماده و مهيا مي كند. تحقيقات به اين نتيجه رسيده است كه مصرف مكمل هاي حاوي گلوتامين ابتلا افراد به عفونت هاي مختلف مانند سرماخوردگي و آنفولانزا را در سطح گسترده اي کاهش می دهد. گفته مي شود كه مصرف مكمل هاي حاوي اين اسيد آمينه عوارض جانبي ناگواري را به دنبال نداشته است. اين در حالي است كه تحقيقات انجام شده در زمينه تاثير اين تركيب بر پيشرفتهاي ورزشي ورزشكاران رشته هاي مختلف مصرف آن را تاييد كرده است. بنابراین می توان گفت که مصرف مکمل های حاوی این ترکیب برای پیشرفت های ورزشی در برخی موارد الزامی به نظر می رسد.
بر اساس مطالعات بالینی، دوز 10تا 30 گرم در روز توصیه میشود ولی به علت فرآهمی زیستی پایین به نظر میرسد دوز 20 تا 30 گرم مناسب باشد. مصرف همزمان این مکمل با سدیم و سایر الکترولیتها مناسب است، چون انتقال گلوتامین از طریق یک مکانیسم وابسته به سدیم رخ میدهد و به نظر میرسد این روش مصرف حجم سلولی، جذب الکترولیت و هیدراتاسیون را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این مسئله میتواند هم برای ورزشکاران استقامتی و هم برای ورزشکاران بدنسازی مفید باشد. بهتر است مصرف این مکمل به صورت منقسم در وعده های متعدد در طول روز و ترجیحا همراه با وعده های غذایی یا میان وعده ها باشد. در روزهای تمرینی، توصیه میشود گلوتامین را قبل از ورزش یا حین ورزش برای کمک به هیدراتاسیون، انتقال الکترولیت و متابولیسم BCAAمصرف کنید. میتوانید یک وعده ی 10گرمی را قبل، حین و بعد از تمرین خود مصرف کنید. در روزهای غیرتمرینی نیز می توانید حداقل 5گرم گلوتامین در فواصل مکرر، حداقل هر 3تا 4ساعت، برای افزایش غلظت گلوتامین پلاسما مصرف کنید. .برای بیشتر علاقمندان بدن سازی و پرورش اندام، مصرف روزانه 10 گرم گلوتامین همراه با رژیم پر پروتئین، کافی است. به این ترتیب که دو مرتبه در روز و هر بار 5 گرم از آن مصرف شود (برای مثال پس از ورزش و قبل از خواب). این بهترین شکل مصرف گلوتامین در طول روز است زیرا بدن در هر مرتبه تنها می تواند مقدار کمی گلوتامین را به کار ببرد. می توانید این پودر را مخلوط با یک لیوان آب، آب میوه، نوشیدنی پروتئینی و مانند آن به کار ببرید. معمولاً مصرف گلوتامین پس از یک هفته نتیجه خود را آشکار می کند. شما از نظر جسمی احساس بهتری داشته، هنگام ورزش از انرژی بیشتری برخوردار بوده و کمتر دچار خستگی و درد عضلانی می شوید. افزودن گلوتامین به شکل پپتید به نوشیدنی کربوهیدرات و مصرف آن قبل از ورزش میتواند بهبود معنی داری در کل مسافت دویده شده و مدت زمان ورزش قبل از شروع خستگی ایجاد کند .همچنین بررسی مصرف مکمل گلوتامین برتعادل پروتئین و ذخیره گلیکوژن به دنبال ورزش نشان داده که مصرف گلوتامین بعد از ورزش میتواند باعث تجزیه کمتر بافت عضله (اثر ضدکاتابولیک) طی دوره ریکاوری سه ساعت بعد از ورزش شود ولی نتوانسته باعث بهبود میزان سنتز پروتئین یا گلیکوژن شود. گلوتامین در طول مطالعات بالینی به خوبی تحمل شده و عوارض جانبی قابل توجهی با آن گزارش نشده است.